انسان موفّق،خانواده موفّق

افسردگی فصلی چیست؟

افسـردگی فصـلی یا افسردگی وابسته به فصل (SAD) کـه نام علمی آن نیز اختلال عاطفی فصلی (seasonal affective disorder) است، نوعی افسردگی است که در یک زمان معین سال در فرد بروز می‌کند و در زمان معینی از سال به پایان می‌رسد. این نوع افسردگی معمولاً از پاییز و زمسـتان شـروع شـده و در بـهار یـا اوایل تـابستان خاتمه می‌یابد.

علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی

افسردگی فصلی گونه‌ای اختلال عاطفی است، که ریشه در تغییر فصول دارد. معمولاً افراد در فصل‌های به‌خصوصی به‌ویژه در پاییز، زمستان و بهار دچار عوارض ناشی از آن می‌شوند. افسردگی فصلی پاییز و زمستان معمولاً خود را با علائم زیر نشان می‌دهد:

• احساس گناه و ناامیدی و بی‌ارزشی
• خواب زیاد در روزهای زمستانی، خستگی مداوم و مشکلاتی در بیدار شدن صبح
• افزایش اشتهاء و علاقه به خوردن مواد غذایی شیرین و حاوی کربوهیدرات
• کاهش انرژی و میل جنسی
• تحریک‌پذیری و اضطراب
• کناره‌گیری از اجتماع و افزایش حساسیت به طرد شدن
• از دست دادن علاقه به انجام فعالیت‌هایی که برای فرد لذت‌بخش هستند.
• کاهش تمرکز
• افزایش قابل توجه وزن
• تغیرات خلقی ( بی‌قراری یا بی حسی، کاهش عزت نفس، احساس غمگینی، افسردگی و در موارد افراطی افکار خودکشی)
• فلج کند ( احساس سنگینی و کندی در بازوها و پاها)

علل افسردگی فصلی

علت انواع افسردگی فصلی هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. اصولا دلایل آن در افراد مختلف متفاوت است. افرادی‌که اعضای خانواده‌شان سابقه بیماری روانی دارند، بیشتر در معرض خطر افسردگی فصلی هستند. از دیگر دلایل افسردگی فصلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

5. تغییر ساعت بیولوژیکی: وقتی کسی کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ساعت بیولوژیکی‌اش تغییر می‌‌کند. این ساعت درونی ما، تنظیم کننده‌ خلق و خو، خواب و هورمون‌هاست و وقتی تغییر می‌کند، برای تنظیم خلق و خوی‌مان به مشکل برمی‌خوریم.
5. عدم تعادل در هورمون‌های مغز: مواد شیمیایی مغز به نام فرارسان‌های عصبی، برقرارکننده‌ ارتباطات میان عصب‌ها هستند. این مواد شیمیایی شامل سروتونین می‌شوند که عامل احساس شادی است. افرادی که در معرض افسردگی فصلی قرار دارند، احتمالا در حال حاضر دارای فعالیت سروتونینی کمتری هستند. از آنجایی که نور آفتاب، تنظیم‌کننده‌ ترشح سروتونین است، کمبود نور آفتاب در زمستان می‌تواند این وضعیت را بدتر کند. سطح سروتونین می‌تواند بیشتر کاهش پیدا کرده و منجر به تغییرات خلقی شود.
5. کمبود ویتامین D: تولید سروتونین با ویتامین D‌ نیز افزایش می‌یابد. از آنجایی که نور خورشید به بدن ما کمک می‌کند تا ویتامین D بسازد، کمتر در معرض نور خورشید قرار گرفتن در فصول سرد می‌تواند موجب کمبود ویتامینD شود و این تغییر هم می‌تواند بر سطح سروتونین و خلق و خو اثر بگذارد.
5. بیشتر شدن ملاتونین: ملاتونین هورمونی است که بر الگوهای خواب اثر می‌گذارد. استفاده‌ی کمتر از نور خورشید می‌تواند موجب تولید بیش از اندازه‌ ملاتونین در برخی از افراد شود. در نتیجه فرد طی زمستان احساس خواب آلودگی و بی‌حالی می‌کند.
5. افکار منفی: افرادی که افسردگی فصلی دارند، اغلب دچار استرس و اضطراب و افکار منفی نسبت به زمستان هستند.

فاکتورهای خطر شایع افسردگی فصلی

اصولا اختلال افسردگی فصلی در خانم‌ها بیشتر از آقایان و در افراد جوان بیشتر از افراد بزرگسال شایع است. معمولا فاکتورهایی که ممکن است خطر ابتلا به اختلال افسردگی فصلی را افزایش دهند، عبارتند از:

5. سابقه خانوادگی: داشتن خویشاوندان درجه یک مبتلا به SAD یا اشکال دیگری از افسردگی، ممکن است احتمال ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش دهد.

5. ابتلا به افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی: در صورت ابتلا به این اختلالات، ممکن است علائم افسردگی به صورت فصلی بدتر شود.
5. محل زندگی: به نظر می‌رسد افسردگی فصلی در مناطقی که فاصله زیادی از خط استوا دارند، شایع‌تر است. این مسئله ممکن است به دلیل کوتاه بودن طول روز در فصول پاییز و زمستان باشد.
5. سطح پایین ویتامینD: ویتامین D در زمان قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید ساخته می‌شود. ویتامین D می‌تواند به افزایش فعالیت سروتونین کمک کند. نور کمتر خورشید و دریافت نکردن ویتامین D کافی از غذاها و سایر منابع ممکن است باعث کاهش سطح ویتامین D در بدن شود.

تشخیص افسردگی فصلی

جهت درمان افسردگی فصلی اولین گام تشخیص صحیح است. تشخیص این افسردگی تنها توسط پزشک متخصص سلامت روان انجام می‌گیرد، بنابراین یادتان باشد که بهترین کاری که می‌توانید بکنید مراجعه به پزشک است. حتی با یک ارزیابی کامل، گاهی اوقات ممکن است تشخیص اختلال عاطفی فصلی برای ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا متخصص سلامت روان نیز دشوار باشد.

انواع دیگر افسردگی یا دیگر شرایط سلامت روان وجود دارند که علائمی مشابه با افسردگی فصلی دارند، به همین علت تشخیص این بیماری گاهی سخت می‌شود. اما به‌طورکلی ارزیابی مؤثر در تشخیص افسردگی فصلی به شرح زیر است:

• معاینه بدنی: پزشک شما ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهد و سوالات عمیقی در مورد سلامت شما بپرسد. در برخی از موارد، افسردگی ممکن است با یک مشکل سلامت فیزیکی زمینه‌ای در ارتباط باشد.
• تست‌های آزمایشگاهی: پزشک شما ممکن است یک آزمایش خون به نام شمارش کامل خون انجام دهد یا تیروئید شما را آزمایش کند تا از عملکرد صحیح آن مطمئن شود. خوب است بدانید که اختلال در عملکرد تیروئید سبب بروز علائم مشابه افسردگی می‌شود.
• ارزیابی روان‌شناختی: برای بررسی علائم افسردگی، پزشک یا متخصص سلامت روان شما در مورد علائم، افکار، احساسات و الگوهای رفتاری شما سؤال می‌پرسد. ممکن است پزشک یک پرسشنامه ارائه کند که جواب دادن به سوالات را برایتان راحت‌تر می‌کند.

درمان افسردگی فصلی

درمان افسردگی زمستانی ممکن است شامل نوردرمانی، مصرف داروها و روان‌درمانی باشد.

• نوردرمانی: در طی نوردرمانی که به آن فتوتراپی نیز گفته می‌شود، باید یک جعبه مخصوص را مقابل خود قرار دهید تا در اولین ساعت بیدار شدن از روز در معرض نور شدید آن قرار بگیرید. نور درمانی در واقع وضعیت انعکاس طبیعی نور خورشید در فضای باز را برای شما تداعی می‌کند و به نظر می‌رسد باعث تغییر در تولید مواد شیمیایی مغز مرتبط با خلق‌و‌خو می‌شود. نوردرمانی یکی از اولین خطوط درمانی افسردگی فصلی است. معمولا طی چند روز تا چند هفته اول از بروز علائم کارایی دارد و عوارض جانبی کمی ایجاد می‌کند. تحقیقات در مورد نوردرمانی محدود است اما به نظر می‌رسد برای تسکین علائم افسردگی فصلی در اکثر افراد موثر باشد.
• دارودرمانی: تا الان داروی ضد افسردگی فصلی مشخصی وجود ندارد و برخی از افراد مبتلا به افسردگی فصلی می‌توانند برای درمان از اثرات داروهای ضد افسردگی معمول بهره‌مند شوند، به‌خصوص اگر علائم آنها شدید باشد. روانپزشک شما ممکن است درمان با داروهای ضد افسردگی را قبل از شروع علائم افسردگی فصلی هر ساله توصیه کند. همچنین ممکن است توصیه کند که شما مصرف داروهای ضد افسردگی را تا مدتی پس از اینکه علائم شما از بین می‌روند، ادامه دهید.
• روان درمانی: روان درمانی گزینه دیگری برای درمان افسردگی فصلی است. در این مورد، نوعی روان‌درمانی که با عنوان « درمان شناختی – رفتاری » شناخته می‌شود می‌تواند به شما کمک کند تا:

1. افکار و رفتارهای منفی را که ممکن است باعث بدتر شدن شرایط شما شوند را شناسایی و تغییر دهید.
2. روش‌های سالم برای کنار آمدن با افسردگی فصلی، به‌ویژه با وجود فعالیت‌های روزانه را بیاموزید.
3. بیاموزید که چگونه استرس خود را کنترل کنید.

راه‌کارهای پیشگیری از افسردگی فصلی:

با اینکه راه قطعی برای پیشگیری از این افسردگی وجود ندارد، برخی فعالیت‌ها می توانند از شدّت یا پیشرفت این بیماری بکاهند:

1. زمان بیشتر ماندن در معرض نور خورشید (بیرون از منزل) و اجازه دادن به تابش هر چه بیشتر نور خورشید به داخل منزل

2. استفاده از نوردرمانی قبل از شروع افسردگی احتمالی

3. رژیم غذایی متعادل، سرشار از ویتامین و مواد معدنی و کاهش مقدار مصرف مواد قندی و کربوهیدرات (به‌طور ویژه غذاهایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و آجیل را مصرف کنید.)

4. ورزش کردن(حداقل 3 روز در هفته و هر بار به مدت 30 دقیقه پیاده روی صبحگاهی داشته باشید)

5. شرکت در فعالیت های گروهی و ارتباط با دوستان

6. دریافت مشاوره از روان‌شناسان و روانپزشکان

منابع:

1. رجبی، غلامرضا و عطائیان، مرضیه(1384). علایم عاطفی فصلی(افسردگی) در شهرستان اقلید، لامرد و ارسنجان از استان فارس، فصلنامه بهداشت روانی، شماره 27 و 28، صفحه 133-144.

2. Seasonal pattern specifier. In: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-IV-TR. 4th ed. Arlington, Va.: American Psychiatric Association; 2000. http://www.psychiatryonline.com. Accessed July 8, 2011.

3. Ravindran AV, et al. Complementary and alternative medicine treatments. Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) clinical guidelines for the management of major depressive disorder in adults. Journal of Affective Disorders. 2009; 117:S54.

4. Sarris J, et al. Kava and St. John's wort: Current evidence for use in mood and anxiety disorders. Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2009; 15:827.

5.https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/seasonal-affective-disorder

6.https://www.mayoclinic.org/diseasesconditions/seasonal-affective-disorder/diagnosis-treatment/drc-20364722

7.https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/mental-health-and-the-holidays-seasonal-depression/

8.https://www.uptodate.com/contents/seasonal-affective-disorder-the-basics

9.https://www.mayoclinic.org/diseasesconditions/seasonal-affective-disorder/symptoms-causes/syc-20364651